نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی
نویسنده
استادیار فرهنگ و زبان های باستانی، پژوهشکده زبان شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
چکیده
تقویم یزدگردی یکی از یادگارهای کهن میزاث ایرانی است که هم در پهنه اقتصادی و علمی جهان اسلام و هم در حوزه دینی جهان زردشتی، کارکرد خود را حفظ کرد. هربار به ضرورت نیاز کاربران، دستخوش تحول و دگرگونی شد[a1] . هر اصلاح و تحولی پیآمدهای خود را داشت و بر جامعه کاربران تاثیرهای ویژهای برجای گذاشت. برای مثال، اصلاحات معتضدی کارکرد اقتصادی تقویم یزدگردی را گرفت و وهیزک سال 375ی جامعه زردشتی را به اعتبار جایگاه پنجه در پایان آبان یا اسفند به دو بخش شرقی و غربی تقسیم کرد. ویا، پیدایش تقویم جلالی و اصلاحات ملکشاهی در سده پنجم هجری گاهشمار ایرانی را از سیطره جامعه زردشتی خارج ساخت.
یکی از اصلاحات ممکن و محتمل، کبیسه سال 500 در تقویم یزدگردی و در درون میراث سنت زردشتی است. آنچه در این گفتار میخوانیم، چگونگی آن رویداد و پیآمدهای آن بر جهان زردشتی تا روزگار معاصر است. این اصلاح جامعه زردشتی هند را در سده 18 و 19 به بدو بخش تقسیم کرد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The intercalation or reform of the Year 500 in yazdgerdi Calendar (The origin of the calendar deviation among the Zoroastrians of India)
نویسنده [English]
- Hamidreza Dalvand
Institute for humanities and cultural studies (IHCS)
چکیده [English]
The Yazdgerdi calendar is one of the ancient monuments of the Iranian intangible heritage that has maintained its function both in the economic and scientific area of the Islamic world and in the religious domain of the Zoroastrian world. and every times, based on the needs of users, it has changed. Each reform had its own consequences and had a special impact on the user community. For example, Moʽtazedi's reforms took the economic function of the Yazdgerdi calendar. And according to the place of the five days of andargāh in end of Aban or Espand, the reforms of the year 375 divided Zoroastrian society into two parts, the eastern and western parts. Or, the emergence of the Jalali calendar and Malekshah's reforms in the fifth century AH removed Iranian calendar from Zoroastrian society.
One possible reform is the leap of year 500 in the Yazdgerdi calendar and within the legacy of Zoroastrianism. What we read in this essay is about that event and its aftermath have affected the Zoroastrian world to the present day. In the 18th and 19th centuries, this reform divided the Zoroastrian community of India into two parts.
کلیدواژه‌ها [English]
- “Zoroastrianism”
- “Zoroastrian tradition in Islamic times”
- “Iranian calendar”
- “Yazdgerdi calendar”
- “the leap of year 500 Y”
ü باقری، محمد (1387)، «مبحث تقویم در زیج جامع کوشیار گیلانی (براساس ترجمه فارسی کهنی از قرن پنجم)»، مجله تاریخ علم، ش 6، ص ص 21-67.
ü بیرونی ، ابوریحان (1954)، کتاب قانون المسعودی، حیدرآباد دکن: دایره المعارف العثمانیه.
ü بیرونی، ابوریحان (1362)، التفهیم، بتصحیح و تحشیه جلال‌الدین همایی، تهران: بابک
ü بیرونی، ابوریحان (1363)، آثارالباقیه، ترجمه اکبر دانا سرشت، تهران: امیرکبیر.
ü بیهقی، ابوالفضل (1356)، تاریخ بیهقی، بتصحیح علی‌اکبر فیاض تهران: انتشارات گام و امین.
ü تقیزاده، سید حسن (1346)، بیست مقاله تقیزاده، ترجمه احمد آرام، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ü تقیزاده، سید حسن (1392)، مقالات تقیزاده، ج 11: مدارک گاه‌شماری، به کوشش ایرج افشار، تهران: توس.
ü تقیزاده، سیدحسن (1388)، مقالات تقیزاده، ج3: گاه‌شماری در ایران قدیم، زیر نظر ایرج افشار، تهران: توس.
ü جمالی یزدی، ابوبکر مطهربن محمد ابی القاسم(سده 6)، فرخنامه جمالی، دستنویس ش 86222، کتابخانه مجلس شورای اسلامی ، کتابت سده 11هجری.
ü خرقی، بهاالدین (1391)، نک. قلندری، حنیف.
ü خیام نیشابوری (1321)، نوروز نامه، بسعی و تصحیح مجتبی مینوی، تهران: کاوه
ü دالوند، حمیدرضا(1396)، "سرآغاز شکلگیری فرقههای تقویمی در میان زردشتیان هند بر مبنای سرودهای از ادهارو کرساسب در مجموعه XLVIII کتابخانه دانشگاه بمبئی"، مطالعات فرهنگ و هنر آسیا، دوره1، ش2، ص22- 41.
ü دالوند، حمیدرضا(1397)، "کانونهای زردشتی فارس و سرانجام آنها در آغاز سده پنجم هجری"، پژوهشنامه تاریخهای محلی ایران، سال6، ش12، ص ص 25-46.
ü داﻟﻮﻧﺪ، ﺣﻤﻴﺪرﺿﺎ(1395)، "متنهایی درﺑﺎرة ﺗﻨﺠﻴﻢ، ﻧﺠﻮم، و ﺗﻘﻮﻳﻢ در ﺳـﻨﺖ زردﺷـﺘﻲ"، ﻫﻤـﺎﻳﻮن ﻧﺎﻣـﻪ ، 2ج: ﺗﻬﺮان، ﻧﮕﺎرﺳﺘﺎن اﻧﺪﻳﺸﻪ.
ü دستنویس ش 3945 کتابخانه مجلس، زیج جامع سعیدی.
ü دستنویس ش E-60 ، کتابخانه مهرجی رانا، نوساری، مجموعه روایات،
ü رضازاده ملک، رحیم (1383)، پژوهش تقویم‌های ایرانی، تهران.
ü شهمردان رازی (1382)، روضه المنجمین، تصحیح و تحقیق جلیل اخوان زنجانی.
ü عبدالهی، رضا (1389)، تاریخ تاریخ در ایران (گاه شماری‌های ایرانی)، تهران: امیرکبیر.
ü قلندری، حنیف (1391)، بررسی سنت نگارش هیئت در دوران اسلامی، به همراه تصحیح، ترجمه و پژوهش تطبیقی رسالة منتهی الادراک فی تقاسیم الافلاک نوشتة بهاالدین خرقی (م. 553 ق/1158 م)، رساله دکتری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
ü ملافیروز (1828)، ادله قویه بر عدم جواز کبیسه در شریعت زردشتیه، بمبئی.
ü ناصر خسرو (1335)، سفرنامه، بتصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران: انتشارات زوار.
ü وصاف(1269)، تاریخ وصاف، به اهتمام محمدمهدی ارباب اصفهانی، بمبئی(چاپ سنگی).
ü Anklesaria, B. T. (1969), The Pahlavi Rivāyat of Āthur Farnbag and Farnbag Srōš, 2vol., Bombay.
ü Cristoforetti, Simone (2014). “On the Era of Yazdegard III and the Cycles of the Iranian Solar Calendar”. Annali di Ca’ Foscari, 50, 143-56.
ü de Blois, F. (1996). "the Persian Calendar", in: Iran, Journal of Persian studies. vol 34, pp. 39-54.
ü de Blois, F. (2003), "the reform of the zoroastrian calendar in the year 375 of yazdgird," in: Ātaš-e dorun. the fire within: Jamshid soroushian commemorative volume, NewYork. pp.139-145.
ü Karaka, D. F. (1884). History of the Parsis, London: Macmillan and co.
ü Murzban, M. M. (1917). The Parsis in India, Vol. 1, Bombay.
ü Unvala, J. M.(1940), Collection of colophons of manuscripts Bearing on Zoroastrianism in some libraries of Europe, Bombay.
ü
)