Document Type : Research Paper

Authors

1 PhD student, Art Research, Islamic Azad University, Kish international Branch, Iran

2 Assistant Professor, Department of Architecture, Parand Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

10.30465/acas.2025.48459.1175

Abstract

A mosque is a place of worship and gathering of Muslims in Islamic cities, which usually has a high position among urban or rural elements. In Iran, tiles are used both for decoration and for building strength. In most cases, tile art is used in pattern decorations inspired by motifs and colors with the geometric structure of the sun in the tiling of mosques. In the Islamic era, inscriptions became important due to the importance of calligraphy and the prohibition of painting. The decorations of the inscriptions are obtained by mixing and juxtaposing lines and motifs, and they were worked with different materials and materials according to their time, place or position. The results of this research, which is qualitative-analytical and descriptive, show that in Nasir al-Molk Mosque, the western nave is different from the eastern nave, the garland and the pearl arch. Because from the point of view of simplicity in tile designs, it only has geometric designs and no inscriptions. But the tile motifs in the Eastern Shabestan, the garland and the pearl arch include plant motifs and animal motifs such as the nightingale, which is a feature of Qajar architectural motifs, are not seen. Among these plant motifs, the motifs of buildings and architecture in the European style are very prominent. In terms of inscriptions, according to the abundance, priority is given to the third script and then the Kufi script with themes of Quranic verses and supplications.

Keywords

Main Subjects

احسنت، ستاره؛ گودرزی سروش، محمد مهدی. (1396). تجلی مفهوم تقدس در تلاقی خوشنویسی و کتیبه‌نگاری اسلامی. فصلنامه نگره، دوره12، شماره ۴۴، زمستان، صص 130-112.
آذریان، زهرا؛ جلالی جعفری، بهنام. (1401). مقایسه تطبیقی فرم و رنگ در شمسه­های دو مسجد نصیر الملک و مسجد وکیل شیراز. پایان­نامه کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی هنر، شیراز.
اکبرزاده، محسن؛ پیراوی ونک، مرضیه؛ مظفر، فرهنگ. (1398). نقد معماری مسجد نصیرالملک شیراز براساس نصوص دینی. نشریه باغ نظر، دوره16، شماره ۷۸، آذر، صص70-55.
بهزادی، نینا؛ مختاباد امرئی، سید مصطفی؛ شریف‌زاده، محمدرضا. (1400). مطالعه تطبیقی تکرار نقوش هندسی در شیشه‌های رنگی مسجد و کلیسا، (نمونه‌های موردی: مسجد نصیرالملک و کلیسا ساگرادا فامیلیا). نشریه رهپویه هنر، هنرهای تجسمی، دوره ۴، شماره1، بهار، صص 51-39.
پاسیان خمری، رضا؛ رجبعلی، حسن؛ رونده، محمدرضا. (1396). گونه­شناسی مساجد بلوچستان ایران از دوره قاجاریه تا معاصر. دو فصلنامه مطالعات معماری ایران، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان، دوره6، شماره ۱۱ ، بهار و تابستان، 207-189.
پور غلامحسین، آرزو؛ قربانی شاه کوچکی، مجتبی. (1398). مطالعه تطبیقی سیر تحول طرح، نقش - رنگ در کاشیکاری دوره­های صفویه و قاجاریه (نمونه موردی مسجد شیخ لطف الله اصفهان و هنر نصیر الملک شیراز). دانشکده هنر، دانشگاه سوره، تهران.
سعادتمند، فریبا؛ نوشین، امین رضا. (1399). بررسی نسبت نور و رنگ در عرفان نجم الدین کبری و تأثیر آن بر معماری ایرانی، (مطالعه موردی: مسجد نصیرالملک شیراز). پایان­نامه کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی هنر، شیراز.
عباس‌زاده، مظفر؛ قیسی، عاصفه؛ رضاپور، سودا. (1396). بررسی عوامل مؤثر بر شکل‌گیری سبک معماری مساجد دوره قاجار شهر ارومیه، (مطالعه موردی: مسجد علی شهید، عبدالمحمد و قره آغاج). ماهنامه شباک (شبکه اطلاعات کنفرانس‌های کشور)، سال دوم، شماره ۳ ، پیاپی ۲۲ ، خرداد، صص67-57.
کشمیری، هادی؛ حیدری، علی اکبر؛ عماد، فاطمه. (1401). تدوین اصول طراحی عناصر کالبدی مسجد با تأکید بر سلسله مراتب شکلی به منظور افزایش حضور، (مطالعه موردی: مساجد دوره قاجار شیراز). فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره ۴۶، زمستان، صص51-39.
مجتبوی، سیده مریم؛ نگهبان کاخکی، لادن؛ مجتبوی، سید حسین. (1402). مقایسه تطبیقی کاشیکاری و کتیبه­نگاری مساجد مشیرالملک و نصیرالملک. فصنامه مطالعات میان رشته‌ای معماری ایران، دوره ۲، پیاپی ۳ ، بهار و تابستان، صص 19-1.
مزنگی، جواد؛ اسماعیل­پور، سمانه. (1396). کتابت و کتیبه‌نگاری در خوشنویسی اسلامی. نشریه علمی علوم اسلامی انسانی، جلد3، شماره ۱۲، زمستان، صص 18-11.
نادری، ناهید؛ کریمی پور، محمد علی. (1397). مطالعه نور و رنگ از منظر حکمت هنر‌اسلامی در مسجد نصیرالملک شیراز. پایان­نامه کارشناسی ارشد،  مؤسسه آموزش عالی ارم، شیراز.
نژاد ابراهیمی، احد؛ مرادزاده، سام. (1397). مطالعه‌ای در معماری مساجد ایران برای الگویابی معماری مساجد بوشهر در دوره قاجار. نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، دوره ،۲۳ شماره ۲، تابستان، صص 98-87.
هانی، زارعی؛ اسدپور، علی؛ مؤمنی، کوروش. (1400). بازخوانی ویژگی­های معماری و عملکرد مساجد نصیرالملک و مشیرالملک شیراز. فصلنامه مرمت و معماری ایران، سال11، شماره28، زمستان، صص 17-1.