نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

استاد رشتۀ فرهنگ و زبان‌های باستانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

هرچند تاریخ کتابت و کاربرد خط و نگارش در درون مرزهای جغرافیای در ایران کنونی به حدود پنج‌‌هزار سال پیش‌از این می‌رسد، فرهنگ ما بیش‌تر جنبه و وجهِ شفاهی دارد و بر آداب‌‌ورسوم آئین‌های زنده و گوناگون تکیه می‌زند و یادگارهای نامکتوب میراث کهن را انتقال می‌دهد. واقعیت آن است که قدمت کتیبه‌های سنگی فارسی باستان به ‌قریب 2500 سال پیش بازمی‌گردد و نوشته‌های ایلامی چند هزاره از آن کهن‌سال‌تر است. باوجود چنین قدمتی در سنّت کتابت، برای شناخت سابقۀ آئینی چون نوروز که در فرهنگ ایرانی آکنده از جزئیات و آدابی رنگارنگ و متعدد است ناگریزیم از نوشته‌های سومری و اکدی در سرزمین غربی ایران مدد جوییم. آیا اینک کوشندگی تازه و فرخّی در کار است تا این خلأ را پُر کند و جای خالی چنین فراموشی و «بی‌یادی» را با اسناد و مدارکی که در دست است آکنده از یاد و دانایی کند؟!

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

In Search of Iranian Documents; an investigation into the Importance of Old Written Documents in Maintaining the Oral Tradition

نویسنده [English]

  • Katayon Mazdapour

چکیده [English]

Although the history of writing and the application of writing in the present geographic boundaries of Iran comes back to almost five thousand years ago, our culture has more oral aspects and is relied on the customs of variety of live  rituals, and transfers unwritten ancient heritage. The fact is that ancient Persian inscriptions date back almost to two thousand and five hundred years ago, and the writings of Elamite are several millennia older than that. Despite such ancientness in our writing tradition, we have to appeal to Sumerian and Akkadian writings in western Iran, in order to understand the ritual tradition, such as Nowruz

کلیدواژه‌ها [English]

  • unwritten ancient heritage
  • Persian inscriptions
  • Sumerian writings
  • Akkadian writings
ارفعی، عبدالمجید (1356). فرمان کوروش بزرگ، تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران (ش 9).
ارفعی، عبدالمجید (1387). گل­نوشته­های باروی تخت­جمشید: متن­هایFort  و Teh.، تهران: دایرۀ‌المعارف بزرگ اسلامی.
ارفعی، عبدالمجید و کتایون مزادپور (1383). «واژه­ای ایلامی در فرهنگ پهلوی و گویش­های زنده»، فرهنگ، ش 1 و 2، پیاپی 49-50.
بهار، مهرداد (1373). «دربارۀ اساطیر ایران»، در: جستاری چند در فرهنگ ایران، تهران: فکرروز.
بهار، مهرداد (1376). پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگه.
پورداود، ابراهیم (گزارش) (1347). یشت­ها، ج 1، چ 2، تهران: طهوری.
تفضلی، احمد (1376). تاریخ ادبیات ایران پیش‌از اسلام، به‌کوشش ژاله آموزگار، تهران: علمی.
داندامایف، م. آ. (1373). ایران در دوران نخستین پادشاهان هخامنشی، ترجمۀ روحی ارباب، چ 2، تهران: علمی و فرهنگی.
فردوسی، ابوالقاسم (1965). شاهنامه، ج 4، ‌تصحیح متن به‌اهتمام ر. علی­یف، آ. برتلس، م. عثمانوف، تحت‌نظر ع. نوشین، مسکو: آکادمی علوم اتحاد جماهیر شوروی.
فردوسی، ابوالقاسم (1391). شاهنامه، ج 3، به‌تصحیح و اهتمام عبدالحسین نوشین، اُلگا اسمیرنُوا، انصار افصح­نژاد، زیر نظر مهدی قریب؛ ج 4، به‌تصحیح و اهتمام عبدالحسین نوشین، آندره ییفگِنی­یئویچ بِرتِلس، محمد نوری عثمانوف، رستم موسی علی­اف، انصار افصح­زاده، زیر نظر مهدی قریب. تهران: سروش با همکاری دانشگاه خاورشناسی مسکو. 
صراف، محمدرحیم (1391). مذهب قوم ایلام (2600-5000 سال پیش)، تهران: سمت.
فیروزبخش، پژمان (1389). «نمونه­های بازمانده از گویش قدیم شیراز»، در: تا به خورشید به پرواز برم (یادنامۀ دکتر حمید محامدی)، به‌اهتمام کتایون مزداپور و هایده معیری (محامدی)، تهران: کتاب روشن.
قریب، بدرالزمان (1386). خط میخی فارسی باستان: اقتباس یا ابتکار، میراثی از کوروش یا داریوش، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بنیاد ایران‌شناسی.
قریب، بدرالزمان (1389). «پیام داریوش در یکی از سنگ­نوشته­های آرامگاه در نقش رستم و مقایسه با سخنانش در دیگر کتیبه­ها»، در: تا به خورشید به پرواز برم (یادنامۀ دکتر حمید محامدی)، به‌اهتمام کتایون مزداپور و هایده معیری (محامدی)، تهران: کتاب روشن.
ماهیار نوابی، یحیی (1355/2535). مجموعۀ مقالات (ج 1)، به‌کوشش محمود طاووسی، شیراز: مؤسسۀ آسیایی دانشگاه شیراز.
متن­های پهلوی (بی­تا). گردآورنده دستورجاماسپ­جی منوچهر­جی جاماسپ اسانا (ج 1 و 2)، با مقدمه‌ای از بهرام گور انکلساریا و دیباچه­ای از یحیی ماهیار نوابی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران (ش 112).
مجیدزاده، یوسف (1370). تاریخ و تمدن ایلام، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
مزداپور، کتایون (1391). «آواز مرغ سروش»، چندسخن (مجموعۀ مقالات)، به‌کوشش ویدا نداف، تهران: فروهر.
مزداپور، کتایون (1394). «زبان میانگان فارسی»، فروهر، س 49، ش 471.
مزداپور، کتایون (1395). «فارسی پایدار»، نقد و بررسی کتاب تهران، ش پیاپی 50.
مکنزی، دیوید نیل (1379). فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمۀ مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
میرعابدینی، سیدابوطالب و مهین­دخت صدیقیان (1386). فرهنگ اساطیریـ حماسی ایران بهروایت منابع بعد‌از اسلام، ج 2، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
نیسن، هانس یورگ (1393). زمینۀ ظهور نگارش در بین­النهرین و ایران در دوران باستان (کشمکش و تقابل 3500-1600 ق.م) گزارشی از سمینار یادوارۀ ولادمیر لوکونین، ویراستۀ جان کرتیس، ترجمۀ زهرا باستی، تهران: سمت.