نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس رشته گرافیک، دانشکده فنی و حرفه ای دخترانه قدسیه، ساری، ایران

2 دانشجوی دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

آثار برجای مانده از فاطمیان و آل ‏بویه نشان می ‏دهد که فاطمیان نسبت به استفاده از مضامین شیعی در آثار هنری خود سستی نموده ‏اند، در حالی که آل ‏بویه در آثار خود به وفور از آن استفاده کرده‏ و از مضامین متنوع ‏ترین نیز در آثار خود بهره برده ‏اند. پژوهش حاضر به روش تاریخی و توصیفی- تحلیلی و با هدف شناخت دلایل تفاوت در نوع بازتاب مضامین شیعی در هنر فاطمیان مصر و آل ‏بویه انجام شده است و به این پرسش پاسخ می ‏دهد که وجود تفاوت در نوع بکارگیری مضامین شیعی در آثار هنری فاطمیان و آل بویه ناشی از چیست؟ نتایج نشان می ‏دهد که نگرش متفاوت فاطمیان و آل‏ بویه نسبت به هنر، بروز تفاوت در نوع استفاده آنان از مضامین شیعی را منجر شده است؛ فاطمیان به آثار هنری به دید کالایی برای تجارت و کسب درآمد نگاه می ‏کردند، در حالی‏ که آل‏ بویه نسبت به هنر نگرشی تبلیغی داشتند و آثار هنری را به مثابه ابزاری در جهت تبلیغ عقاید و نیزکسب مشروعیت مذهبی می ‏انگاشتند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A comparative study of the reflection of Shii's contents in the egyptian Fatimid and Buyid artworks

نویسندگان [English]

  • Elaheh Sadat Mirbabaeian Roudsari 1
  • Hossein Shojaei Ghadikalaie 2

1 Graghic group, girls technical and vocational Qodsyieh college,Sari, Iran

2 PhD student of Analysis and Comparative History of Islamic Art, Faculty of Art, Shahed University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The surviving works of the Fatimids and Buyids show that the Fatimids had some negligence about using Shiite themes in their art works, while Buyids used many of these themes and a variety of them in their works. Present study has been performed in historical and descriptive-analytical method and aimed at recognizing the reasons for the difference in the type of reflection of Shiite themes in the art of the Fatimids of Egypt and Buyids, and answers the question that what is the difference between the use of Shiite themes in the works of art of the Fatimids and the Buyids? The results show that different attitudes of Fatimids and Buyids towards art have led to differences in their use of Shiite themes; the Fatimids viewed works of art as a commodity for trade and gaining income, while Buyids had a propagandistic view toward it and saw works of art as a means of propagating ideas as well as gaining religious legitimacy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic art
  • Shiite art
  • Shiite themes
  • Fatimids of Egypt
  • Buyids
- آئینه­وند، صادق و جان احمدی، فاطمه (1383). «مبانی مشروعیت خلافت فاطمیان مصر»، علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)، سال چهاردهم (51)، 32-1.
- ابن اثیر، عزالدین علی (1351). کامل تاریخ بزرگ اسلام و ایران، ترجمه عباس خلیلی، تهران: شرکت سهامی چاپ و انتشارات کتب ایران.
- ابن الجوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی بن محمد (1412ق). المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، به­تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتاب العلمیه.
- ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد (1363). تاریخ ابن خلدون، ترجمه عبدالمحمد آیتی، جلد4، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی-مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
- العبادی، احمد مختار [بی­تا]. فی التاریخ العباسی و الفاطمی، بیروت: دارالنهضه العربیه.
- انطیقه­چی، ناصر و صفری فروشانی، نعمت الله (1390). «بررسی روابط دولت­های شیعی در قرن چهارم هجری»، تاریخ در آینه پژوهش، سال هشتم (3)، 34-7.
- برند، باربارا (1383). هنر اسلامی، ترجمه مهناز شایسته­فر، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
- بلر، شیلا (1394). نخستین کتیبه­ها در معماری دوران نخستین ایران زمین، ترجمه مهدی گلچین عارفی، تهران: فرهنگستان هنر.
- حسن، زکی محمد (1382). گنجینه­های فاطمیان، ترجمه ندا گلیجانی مقدم، تهران: دانشگاه الزهراء.
- خزائی، محمد (1381). هزار نقش، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
- ذکاوت، محمود (1391). «تأملی در مورد چگونگی شکل­گیری حکومت ادریسیان»، پارسه، (18)، 105-97.
- روذراوری، ابوشجاع محمد (۱۳۳۴ق). ذیل تجارب الامم، جلد3، قاهره: [بی­نا].
- ریتر، هلموت (1341). «آغاز فرقه حروفیه»، ترجمه حشمت مؤید، مجله علوم اجتماعی: فرهنگ ایران زمین، (10)، 393-319.
- شایسته­فر، مهناز و آزاد، میترا (1383). «کتیبه­های ابنیه دوران آل­بویه، با تأکید بر مضامین مذهبی»، مطالعات هنر اسلامی، سال اول (1)، 60-43.
- شایسته­فر، مهناز و محمودی، فتانه (1389). «تحلیل مضمونی طرح و نقش در سفالینه­ها، نسخ مصور و نقاشی­های دیواری فاطمیان»، مطالعات هنر اسلامی، سال ششم (12)، 52-33.
- صدوق، محمدبن علی (1405 ق). کمالالدینوتمامالنعمه، به­تحقیق علی اکبر غفاری، قم: موسسه النشر الاسلامی.
- علام، نعمت اسماعیل (1386). هنرهای خاورمیانه در دوران اسلامی، ترجمه عباسعلی تفضلی، مشهد: نشر آستان قدس رضوی.
- فرج­ الحسینی، فرج حسین (1393). کتیبه­های فاطمیان بر ابنیه­هایی در مصر، ترجمه سید محمد فدوی، تهران: انتشارات پژوهشکده هنر.
- فرزانه، حافظ (1388). «تأثیر اندیشه مهدویت در شکل­گیری دولت فاطمیان»، مشرق موعود، سال سوم (9)، 110-95.
- فریه، ر.دبلیو (1374). هنرهای ایران، ترجمه پرویز مرزبان، تهران: انتشارات فرزان روز.
- فقیهی، علی اصغر (1357). آل­بویه و اوضاع زمان ایشان با نموداری از زندگی مردم در آن عصر، گیلان: انتشارات صبا.
- قبادیانی، ناصر بن خسرو (1335). سفرنامه ناصرخسرو، تهران: چاپ سپهر.
- مقریزی، احمد بن علی [بی­تا]. اتّعاظ الحنفا باخبارالائمّه الفاطمیّین الخلفا، [بی­جا]: [بی­نا].
- موحدی، محمدرضا (1391). «حروفیه در امتداد اسماعیلیه»، پیام بهارستان، (15)، 175-167.