نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

• ابراهیم خدایار

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

عبدالعظیم شرعی‏(ف1311ق/1894م) نخستین تذکره‏ نویس محیط ادبی بخاراست که در نیمۀ دوم سدۀ نوزدهم با الهام از واضح بخارایی، دیگر هم ‏تبار ایرانی‏ نژاد خود، در گسترش و رونق ژانر تذکره ‏نویسی در محیط ادبی ماوراءالنهر ایفای نقش کرده است. دانش ما در زبان فارسی دربارۀ این تذکره‏ نویس و تذکره‏ اش بسیار اندک، نادرست و متناقض است. مسئلۀ اساسی این پژوهش بررسی سوانح زندگی شرعی و تحلیل انتقادی تذکرۀ وی است. نگارنده برای تبیین این مسئله با استفاده از روش تحلیل محتوا و دستاوردهای رویکرد ژانری به متن به دنبال یافتن پاسخ برای پرسش‏ های ذیل است: آیا می‏ توان به هویت واقعی شرعی دست یافت؟ مهم‏ترین شاخص ‏های شرعی برای تدوین تذکره کدام ‏اند؟ نتایج تحقیق نشان داد شرعی از ایرانی‏ تباران بخاراست که هنوز پس از نزدیک به یک‏ ونیم سده از درگذشت وی، هویت واقعی وی در هاله ‏ای از ابهام قرار دارد. نگارنده با انتخاب نه شاخص «1. تخلص؛ 2. وابستگی‏ های نژادی و نسبی؛ 3.  وابستگی‏ های فکری و ادبی؛ 4. زادگاه، تاریخ تولد و فوت؛ 5. شغل، تحصیلات، استادان، شاگردان و معاصران؛ 6. آثار شاعران؛ 7. پیوند با دربار؛ 8. بوطیقای ذوق تذکره‏ نویس؛ و 9. زبان» اهم معیارهای تذکره‏ نویسی مؤلف را تحلیل کرد.

کلیدواژه‌ها

• ایرانی‏ تباران
• تذکره‏ نویسی ادبی فارسی
• عبدالعظیم شرعی
• ماوراءالنهر

عنوان مقاله [English]

Haji Abdol Azim Sharii: Iranian biography writer of Bukhara

نویسنده [English]

• Ebrahim Khodayar

Associate Professor of Persian Language and Literature, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran,

چکیده [English]

 
Haji Abdol Azim Sharii (death: 1894) is the first biography writer of the literary environment of Bukhara that played a significant role in the second half of the 19th century to spread the idea of biography writing as a genre in Transoxiana through being inspired by Vazeh Bukharayi and other Iranian contemporary writers. There is little known about this biography writer and his biography. This study aims to analyze the life of Sharii and his biography. The study employs content and genre analysis to pursue the following questions: Could we understand the real identity of Sharii? What are the Sharii's criteria to write a biography? The findings show that Sharii is an Iranian from Bukhara. His identity is still vague after one and a half century after his death. The study analyzes his criteria considering nine aspects: 1. penname, 2. racial and family relations, 3. literary and ideological ties, 4. birthplace, birth and death date, 5. occupation, studies, teachers, students, and contemporary figures, 6. other poets' works, 7. ties with the government, 8. rhetoric of biography writing, and 9. language.

کلیدواژه‌ها [English]

• Iranian
• Persian literary biography writing
• Haji Abdol Azim Sharii
• Transoxiana